fonto:
laNederlanda ĵurnaloTrouw
http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/4250106/2016/02/23/De-verspulling-heeft-een-hoogtepunt-bereikt.dhtml
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Disipado: la daÅra aĉetado de tro da ĉiaj aĵoj atingis kulminon
La okcidenta konsumanto sufokiÄas de ĉiu sia havaĵo. AÅ alidirite, sufokiÄas eĉ en Äi. Tio malfeliĉigas, skribas tendenc-prognozisto James Wallman en ĵus aperinta libro. Nun estas tempo por malhavigi aĵojn.
Trouw 23 februaro 2016
Fare de Esther Bijlo
“Atentu! Posedi tro da aĵoj estas noca por via sano.” Tia averto en dikaj nigraj literoj, same kiel sur pakaĵeto de cigaredoj, ne aspektus malbona sur multaj aĵoj. La okcidenta homo estas premata de enorma kvanto da senvaloraĵoj. Trokonsumado estas afekcio, same grava kiel obezeco. Äœi faras onin malfeliĉa, deprima, timigita, povas eĉ esti mortiga, kaj krome estas ankaÅ malbona por la medio.
AÅdacaj asertoj de la Usona verkisto kaj tendenc-prognozisto James Wallman. Li verkis la libron[i] ‘Stuffocation’, kiu ĵus aperis ankaÅ en Nederlando. Tiu titolo, kunfandiÄo de ‘stuff ’ kaj ‘suffocation’, signifas laÅlitere: sufokiÄi en la aĵoj. Äœi ne estas facile tradukebla en unu vorton [ii].
Okultruda konsumado
What's new, oni dirus. AlmenaÅ jarcenton antaÅe, la Usona ekonomikisto Thorstein Veblen jam venis kun la termino ‘conspicuous consumption’, okultruda konsumado. La evoluajn principojn de Charles Darwin li subite aplikis al la ekonomio, kaj vidis ke homoj – riĉaj kaj povraj – energie survoje al statuso kaj respekto, aĉetas ĉiajn sensencajn aĵojn. Tio kondukas al ‘okultruda disipo’, dentgrincis Veblen.
AnkaÅ Wallman povas ne facile konsideri tion. Jarcenton poste estas laÅ li ja multe pli dirinda pri la problemo. La konsumado kreskis dum tiuj cent jaroj Äis nekonataj niveloj. Troo da aĵoj faras homojn malfeliĉaj, li fundamentas per pruvoj el lastatempa esploro. Psikologoj ekzemple demonstris per hormon-mezurado ke balaaĵo kaÅzas stress kaj inverse. Homoj devas ion fari kun la aĵoj: uzadi, ordigi, prizorgi. Ĉi ĉio kostas tempon kaj energion.
2260 aĵoj
Antropologoj esploris mastrumadon ĉe familioj el la Usona mezklaso, kvazaÅ temis pri tribo en la landinterno de Indonezio. Ili observis, nombris aĵojn, registris tre precize la aktivecojn de la loÄantoj. Tio kondukis laÅ la sciencistoj al konsternantaj rezultoj.
La plej malgranda domo, de 90 kvadratmetroj, entenis nurnure en la du dormĉambroj kaj la loÄoĉambro 2260 aĵojn. Kaj tio ja estis la videblaj aĵoj, la esploristoj estis interkonsentitaj ne malfermi Årankojn kaj tirkestojn. Tri kvaronoj de la familioj havis tiom da aĵoj, ke la garaÄo estis tute plenigita kaj la aÅto devis tranokti ekstere. Kvankam ili havis brilajn kradrostilajn kompletojn, la adultoj pasigis meze nur dek kvin minutojn semajne en sia propra Äardeno.
Minimumistoj
La lasta konstato estas la granda motivo por la trend watcher Wallman. Ion fari aÅ ion sperti kontentigas homojn pli ol ion aĉeti aÅ havi. Tio estas lia konvinko, sed ankaÅ tiun li provas pruvi per esploro. Kiel prognozisto li vidas malgrandan avangardon, la minimumistojn, kiuj jam provas senigi sin de sia materia prospero. Ili elspezas sian monon prefere al ‘spertoj’, travivaĵoj kiel vojaÄado, viziti festivalon, organizi festenetojn. Kaj loÄas pli malgrandskale, ofte en urboj kie ‘travivaĵoj’ abunde troviÄas.
Sed tamen, kiel vi povas deflankiÄi de tio, de la afekcio ‘aĵojn kolekti’? Tio eblas rigore. Wallman priskribas la eksperimenton de du amikoj kiuj ĉio kion ili posedis metis en skatolojn. En ilia povra, malplena domo, ili poste prenis sole el la skatoloj tion kion ili bezonis. Dentbroson, teleron, seÄon. Tio estis surprize malmulta, kaj ili sentas sin mirige bonaj ĉe tio. Aliuloj elserĉas tion per nombrado, kaj baraktas unu kontraÅ la alia, kiu minimumo da aĵoj sufiĉas po ili: 69, 100, 288. Tio tiam denove kondukas al kverelado pri difinoj:
la laptop kaj la necesa Ånurkonduktilo por Åargi Äin, ĉu tiuj validas kiel unu aÅ kiel du aĵoj? La ‘okultruda konsumado’ de antaÅe Åajnas ĉi tie esti anstataÅita de ‘okultruda anti-konsumado’, alceli statuson same Darvinisme, sed tiam per malplejeble da aĵoj.
La simpla vivo
Alia radikala paÅo estas ‘la simpla vivo’. En la plej ekstrema formo: reteriÄi en la arbaro, mem fendi lignon, kulturi legomojn, pluki fruktojn. Romantika idealo, sed malfacile persistebla. Kiel vi verdire faras tion, ĉarpenti uzeblan provizon da brulaĵo por trairi la vintron? Apude konturiÄas por la moderna homo ja Äenaj preferoj: unue shopping ĉe la outdoor butiko, por poste going on a survival trip, sekure kun la mobilfono en la akvorezista, sed tamen spiranta surtuto.
La minimumistoj komencas tendencon, sed surirebla vojo por la meza okcidenta civilulo Äi ne estas, konfesas Wallman. Nombrado povas esti utila por konsciiÄo. ĈirkaÅrigardu en via domo, registru ĉion kion vi havas, ĉu Äi troviÄas en tuta malordo aÅ kuÅas sur propra loko, kaj kion vi (ne) faras per Äi. Bona komenco estas la Åtrumpeto-testo. Wallman atingis 39 parojn: 30 paroj por ĉiutaga uzo, du paroj da sport-Åtrumpetoj (por tiu unu fojo jare kiam li squasht), unu paro da biciklo-Åtrumpetoj (ĉu tiuj ekzistas?), tri paroj da futbal-Åtrumpetoj, de kiuj unu paro da ‘sentimentalaj’ plene de truoj (de lia patro) kaj ankoraÅ tri paroj da ski-Åtrumpetoj sur la subtegmentejo.
Malhavigi aĵojn
Forigu kion vi ne uzas. ‘Malhavigi aĵojn’ estas lia devizo. Tiel ke venos spacon en la kapo kaj en la agendo por Äojigaj aktivecoj. FariÄu, koncize dirite, ‘experientialist ’. AnkaÅ malpli facile tradukebla, tiaĵo kiel ‘spertanto’, ‘travivanto’, ‘homo kiu partoprenas en io’. Kompreneble ankaŠĉi tie Darwin levas la kapon. Amuze eksciti amikojn montrante foton de ‘bountystrand’[iii] aÅ filmeton de la plej hipa ‘yogatraining’. Dank’ al Facebook kaj aliaj platformoj ankaÅ tuj mondkonatigeblaj.
Tio okazas, diras Wallman Åultrotiranta. La homo ja estas paradizbirdo kiu Åatas imponi. Tamen la alcelado de travivaĵoj prefereblas pli ol aĵoj. Spertoj estas malpli facile esprimeblaj per mon-unuoj, de travivaĵoj homoj fariÄas kiel ajn pli feliĉaj ol de materio, kaj tio ankaÅ estas pli bona por la planedo.
Eĉ IKEA adaptiÄu
La okcidenta konsumanto ne plu Åatas aĉeti pli da mebloj. Domoj estas sufiĉe plenaj, veturado al IKEA[iv] iÄas ĉiam malpli necesa. Jen ne nur dezirpensado de daÅrigeblec-guruoj. La aserto devenas el la ujo de la meblarvendejo mem.
"VerÅajne ni preteriris la aĵoj-pinton", diris lastmonate Steve Howard, ĉe IKEA la ĉefo pri daÅrigebleco. Dum daÅrigeblec-debato organizita de la Brita ĵurnalo The Guardian li strekis paralelon kun la ‘oleo-pinto’. Tio estas koncepto por indiki kiam la oleoproduktado atingas sian kulminon. Prognozoj pri tio diverÄas, laÅ kelkiuj la tiel nomata ‘peak-oil’ estas jam estinta. Sed nur poste tio konstateblas. Howard plivastigas la koncepton. Li ne nur vidas aĵoj-pinton. "Mi dirus ke ni ankaÅ atingis ruÄviando-pinton, sukro-pinton, domekipado-pinton."
Rimarkinda, ĉar IKEA intencas inter nun kaj 2020 la vendosumon proksimume duobligi. LaÅ Howard tio tute ne implicas ke la unu kontraÅdirus la alian. La vendisto de meblaro devas denove inventi sin mem. "Ni kreos en kreskanta grado cirkulan IKEA-on, kie oni povas lasi ripari kaj recikligi produktojn."
Seniluziigaj konsumant-elspezoj
Estas pli da signaloj ke konsumantoj en la Okcidento aspektas satigataj. La ciferoj de la tre dezirata Apple donas indikon. Dum la lastaj tri monatoj de 2015, la tutjara vendado de iPads efektive Årumpis de 21 al 16 milionoj. Jen anekdota pruvo, sed la ciferoj ja konvenas en la jam dum jaroj seniluziigaj konsumant-elspezoj en la Okcidento. Kompreneble: estis profunda ekonomia krizo, tro da ankoraÅ finpagendaj Åuldoj, malmulta konfido al la estonto. Sed ankaÅ se vi diskontas tion, la elspezoj de konsumantoj postrestas.
Ĉu ili estas tedataj de la materialisma aĵoj-vetkuro, turnas sin al la dividanta ekonomio, amase riparas aÅ fordonas siajn aĵojn, tio nur poste vere evidentiÄos. Ĉiuokaze evoluas nun io alia ol post antaÅaj recesioj.
Temas pri la malegaleco, estas ankaÅ ofte sugestita klarigo. La malalt- kaj mez-enspezuloj postrestas. En kelkaj landoj tiom – Usono, Britio – ke entreprenoj libervole ekpagi pli altajn salajrojn. La tutmonde plej granda pomalgrandisto, Wallmart, pagas al la dungitoj ekde komenco de la nuna monato minimume 10 dolarojn hore, kaj intencas pli bone instrui ilin. Pro tio ke dungitoj ja ankaÅ estas konsumantoj. Sed ankaÅ por pli bone eltrovi, kion tiuj konsumantoj nun verdire volas ankoraÅ.
La origino de la forĵet-kulturo
Iris bone en la 1920-aj jaroj en Usono. La intercivitana milito estis jam sesdek jarojn antaÅe. Milionoj hektaroj da herbejo estis ÅanÄitaj en produktivajn agrojn. La lando estis kovrita de fabrikoj kaj fervojoj, ĉielskrapantoj leviÄis.
Iris kun tia kresko, ke ĉiuj tiuj kamparanoj kaj entreprenoj multe pli produktis ol la Usonanoj povis konsumi. Kion fari? Malpli produkti aÅ pli konsumi? Kelkaj pensis la unuan. Estis jam antaÅdirata ‘jarcenton de la libertempo’, de sciencistoj kiel John Maynard Keynes. Sed montriÄis iÄi la dua, tiel priskribas James Wallman en sia libro. Konsumi pli estis gajn-gajn-gajn-gajn-situacio: aĉeti pli kondukus al pli da postenoj, pli altaj salajroj, kreskantaj profitoj kaj pli plena Åtata kaso.
Sed kiel eblus instigi al konsumado tamen tiujn homojn, kiuj jam atingis punkton de ‘satiÄo de bezonoj’, kiel la Usona ministro de laboro konstatis tiutempe. Per multe pli da reklamo kaj alia maniero de produktado. Post kiam fabrikanto antaÅe prezentis sian sofon per la rekomendo ke tiu ‘tenas sin firme ies tutan vivon’, nun li komencis ÅanÄi la sofon ĉiufoje. Alia koloro, ÅanÄita modelo, novaj Åtofoj. Produkto ne plu estis nur utila kaj solida, sed nuntempa, laÅmoda. Tio efikis. La vivonivelo iom pli altiÄis, kaj aliaj mondpartoj kopiis la recepton.
Kaj kion faras la Ĉinoj?
Estas amuza, filozofii pri troo da aĵoj. Sed en grandaj partoj de la mondo, homoj ankoraÅ revas pri plenÅtopado de siaj domoj. Certe en la grandaj emerÄantaj ekonomioj, kiel Ĉinio aÅ Barato. Se tiu fridujo, polvosuĉilo, aÅ aÅto estas atingebla, tiam Äi ankaÅ alvenas.
La bona novaĵo laÅ James Wallman estas ke tio iros multe pli rapide ol la 150 jaroj kiujn la Okcidento bezonis por tio. Ili atingos en 2037 la punkton de trokonsumado, pensas Wallman, tio estas en triono de la tempo. Tiam ‘stuffocation’, droni en aĵoj, ankaÅ tie estos granda problemo.
Ili do ankaÅ pli rapide transadaptiÄos al la Äuado de ‘travivaĵoj’ anstataÅ alceli posedaĵojn. La unuaj signaloj jam venis. Ĉinoj fariÄas pli konsciaj pri ‘kvalito de vivo’. Ili demonstracias kontraÅ la grandega malpuriÄado de la urboj. La vivonivelo dum la lastaj dudek jaroj kreskis kvaroble, sed laÅ esploro citita de Wallman la homoj en tiu periodo ne iÄis pli feliĉaj.
Avangardo en la juna generacio jam deturnas sin de la materialismo. Kaj je la riĉa supra nivelo oni intertempe iras vojaÄi aÅ golfludi, anstataÅ aĉeti la tioman novan Gucci-saketon.
[i] plena titolo: 'Stuffocation. Living more with less.' James Wallman, eldonejo Penguin.
[ii] Esther Bijlo, la aÅtoro de ĉi tiu Nederlandlingva artikolo en la ĵurnalo Trouw, uzis en ties titolo la vorton 'verspulling', kunfandiÄo de la Nederlandaj vortoj 'spullen' (aĵoj) kaj 'verspilling' (disipo).
[iii] por ' bountystrand ' vidu: https://www.google.nl/search?newwindow=1&q=%22bountystrand%22&oq=%22bountystrand%22&gs_l=serp.12..0i10j0i7i10i30l2.373345.376936.0.384646.12.12.0.0.0.0.216.1231.6j3j1.10.0....0...1c.1.64.serp..2.10.1230.HPgFkfLIISc
[iv] IKEA = transnacia sveddevena firmao kiu ĉefe vendas meblojn kaj aliajn loÄejovarojn; vidu: https://eo.wikipedia.org/wiki/IKEA