fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC Handelsblad
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/mei/31/het-rendement-en-de-groei-van-thomas-piketty-1382921
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La profito kaj la kresko laÅ Thomas Piketty
NRC Handelsblad 31 majo 2014
Ĉu neegaleco iÄos la granda temo de la venontaj jardekoj? Jen la demando kiu, provizore forpremita de la financa krizo, jam certan tempon Åvebas en la aero. TutmondiÄo onidire reduktas la neegalecon inter landoj, sed pligrandigas Äin ene de landoj. La dinamiko de la malfermita mond-ekonomio kontribuas al tio: malaltgrada laboro povas pli facile esti subkontraktita trans la landlimo. La teÄ¥nologia revolucio maltrankviligas iujn: ĉu ankaÅ laborpostenoj de la meza klaso estos robotigitaj?
La financa krizo mem intertempe metis la okcidentan ekonomion sur malpli alta kreskvojo, Åajnas. Tiu 'Nova Normalo' enkondukus longedaÅran periodon de malalta kresko kaj malalta inflacio. La kutima respondo al ĉiuj tiuj defioj estas Äis nun revivigo de la merkatekonomio: pli fleksebla labormerkato, pli da konkurenco, malpli da instancoj. Zorgoj pri pligrandiÄanta ekonomia neegaleco riskas esti fortigitaj per tio.
La krizo kaÅzis boletantan koleron ĉe la publiko, kiu vidis kiel la financa sektoro en normalaj tempoj konservis siajn profitojn mem, sed nun derulis la perdojn al la resto de la socio. AnkaÅ la tutmonda aferist-elito, kunveninte en Davos komence de ĉi tiu jaro, etikedis pligrandiÄantan neegalecon kiel unu el la problem-temoj de la nuna tempo. La Scienca Konsilantaro por Registara Politiko venontsemajne prezentos studon pri malegaleco.
Do apenaÅ pli bona grundo imageblas por Capital in the Twenty-First Century, de la franca ekonomikisto Thomas Piketty. Origine eldonita en la franca, la libro fariÄis monda sukceso ekde Äi aperis en la angla traduko. La tezo de Piketty koncize estas jeno: la profito de kapitalo strukture pli altas ol la ekonomia kresko. Tio signifas ke kapitalo alportas pli ol laboro, tiel ke formiÄas natura koncentriÄo de kapitalo ĉe malgranda, riĉa klaso.
En la dudeka jarcento milito kaj krizo – same kiel reganta politika prefero por redistribuo kaj alta ekonomia kresko post la mondmilitoj – kaÅzis portempan renversigon. La neegaleco tiel malpliiÄis. Sed lastatempe la malnova "natura" rilato inter profito kaj ekonomia kresko restarigas. La neegaleco nun pliiÄas, kaj estas atendebla ke tiu procezo en la nuna jarcento daÅros.
La eblaj sekvoj por la socio estas grandaj: la meritokratio, ĉe kiu oni atingas socian sukceson surbaze de talento, dediĉo kaj merito, devas cedi sian lokon al la plutokratio. Piketty argumentas, ke la kapital-neegaleco jam iÄas komparebla al tiu de ĵus antaÅ la Unua Mondmilito.
Dume, lia libro kondukas al hejtitaj diskutoj kiuj, ne surprize, ofte estas de ideologia naturo. Kio faras la argumentojn de la franca ekonomikisto fortaj, tio estas lia vasta kaj publika kolekto de historiaj datumoj. Por lasi kvietiÄi la debaton pri la kvalito kaj kohereco de tiuj datumoj, tempo necesas.
Pli problema estas ke la centra tezo de lia libro esence estas prognozo: en la nuna jarcento la profito de kapitalo strukture estos pli alta ol la ekonomia kresko. Tio estas ankoraÅ ne certa, ĉu? Nova ondo de teÄ¥nologia noveco povas sambone enkonduki periodon de renovigita ekonomia vivoforto. Kaj ĉu kapitalo denove alportos strukture pli, tio estas dubinda: torento de Åparadoj fare de la novaj mezaj klasoj kaj maljuniÄantaj okcidentaj landoj povus tiun profiton ankaÅ premi suben.
Tiu diskuto prenos tempon. Tio ne ÅanÄas la fakton ke neegaleco vere Åajnas esti pliiÄinta, kaj ke tio ĉi, se la procezo daÅras, postulas respondon. La ikoneca formo, kiun la libro de Piketty estas iom post iom alprenanta, substrekas kiom la temo vivas. Unuflanke ekzistas la nuna malfido pri la komercista kaj politikista elito, sed aliflanke troviÄas ankaÅ la fido ke moderna ekonomio ĉiufoje sukcesas renovigi sin mem, kaj kaÅzos prosperon. Kiel firmteni la instigojn kaj kiel disdoni la fruktojn: jen unu el la ĉefaj temoj de nia tempo. La merito de Piketty estas, minimume, ke li metis tiun temon supren en la tagordo, kaj nun instigas ĉiun Äisfunde pripensi Äin.
Vi do scias, resume, kion fari dum la someraj ferioj.