fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/december/23/cuba-maakt-zich-op-voor-sprong-naar-het-heden-1451122
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Kubo prepariÄas por la salto al hodiaÅ
Ĉu Kubo, pro nuligo de la Usona embargo, perdos sian proprecon? VojaÄantoj iom zorgas, sed la Kubanoj esperas pri pagebla interreto, pli da aĵoj kaj pli da turistoj.
NRC 23 decembro 2014
Raportado el Havano
fare de nia redaktoro Ykje Vriesinga
La alta, blonda Alexander Tichler (27-jara) malleviÄas en la malnovan ledan frizist-seÄon de barbiro en Havano. Apud li pendas paliÄinta afiÅo de Che Guevara. Lastatage de sia ferio la Nederlandano volas sian stoplan barbon tradici-maniere razigi. La barbiro vostosvingas per razpeniko tra la Tichler-a mentono, sapumas Äin kaj malfaldas longan razilon. Same kiel tio funkciis en 1959, kiam la juna revoluciulo Fidel Castro akiris la potencon, kaj Kubo frostiÄintis en la tempo.
"Ni estas iranta ĉi tien Äustatempe", rakontas Tichler kaj lia amikino Arien Mol (26-jara) el Amsterdamo. Ili aÅdis de amikoj ke Kubo jam estis ÅanÄiÄanta. Post nelonge, la antaÅ-revoluciaj old timers ne plu veturos tra la stratoj de Havano. Kaj vere: dum ilia ferio venis la plej grava novaĵo kiu atingis Kubon en pli ol duona jarcento. Usono ĉesigas la vojaÄ- kaj komerc-embargon kiu estis efektivigita post la Castro-revolucio. AnkoraÅ momenton, kaj la komunisma insulo estos inundita de turistoj kaj investantoj el Usono.
Kubanoj senescepte eÅforias pri la restarigo de la rilatoj, kiun pasintsemajne anoncis la prezidentoj de la du landoj. Ĉiu spekulas pri venontaj plibonigoj. Hordoj da Usonanoj kiuj venos elspezi sian monon. AÅ la ebleco importi produktojn kiuj Äis nun ankoraÅ apenaÅ haveblas, kiel ekzemple medikamentojn, aÅtojn kaj maÅin-partojn.
Kuriozaĵ-kabineto
Kaj kion pensi pri la rapida interret-kablo kiu onidire estos tirita el Usono? Finfine la Kubanoj povos havi interreton en siaj domoj kaj sur siaj telefonoj. Nun la interreto alireblas nur en turistaj hoteloj, por kvar eÅroj hore, pli ol mezuma semajn-salajro en Kubo. La lando prepariÄas por salti tra la tempo.
Sed en EÅropo, ankaÅ en Nederlando, oni ne tute pozitive reagis al la novaĵo. BaldaÅ Kubo iÄos Kariba kopio de Usono, oni timas. La tioma lando kun la samaj butikoj kaj kafoĉenoj. Kiu volas ekkoni Kubon kiel unikan kuriozaĵ-kabineton en daÅre pli homogena mondo, devas rapidi.
Kubo altiras almenaÅ du milionojn da turistoj jare. Kvarono estas Kanadanoj, cetere estas ĉefe EÅropanoj. Tuj kiam Usonanoj rajtos vojaÄi al la insulo, la nombro de turistoj, laÅ la Cuba Policy Foundation, Usona premgrupo kontraÅ la embargo, duobliÄos ene de kelkaj jaroj. En Kubo loÄas 11 milionoj da homoj.
Ĉe la banloko Varadero lastjare jam estas malfermita nova hotelo kun haveno, anticipanta la finon de la embargo. JaÄ¥toj el Usono povos tie albordiÄi, je nur du-tri horojn Åipiri ekde Florido. LaÅlonge de la norda marbordo, novaj feriejoj estas planitaj.
Tichler kaj Mol antaÅvidas ke Kubo en la venontaj kvin jaroj aspektos alimaniere. Venos mono por refreÅigi la kadukajn vilaojn, kaj interÅanÄi rustajn ronkantajn old timers kontraÅ modernaj modeloj. "Kvankam ili certe kelkajn konservos survoje, por la turistoj", diras Mol.
Salsa kaj Reggaetón
La juna paro pleje timas ke la live-muziko de Kubo malaperos. Nun ankoraŠĉie ludas muzikistoj tie, en parkoj, ĉe restoracioj, ĉe spontanaj stratfestoj. Kun danc-stiloj kiel Salsa aÅ Reggaetón. Ä´az-entuziasmulo Tichler kunportis sian trombonon kaj improvizis ĉe bando en la urbo Trinidad.
Tiu muzikkulturo parte estas rezulto de la malriĉeco. Muzikistoj perlaboras malmulte, sed pro la alta senlaboreco homoj havas sufiĉan tempon por ludi. "En Nederlando live-muziko estas multekosta, do malabunda", diras Tichler. "Kontrakti ĵazensemblon kostas ofte mil eÅrojn."
La du Nederlandanoj dum sia ferio Åatis enveturiÄi en "tempomaÅinon". "Sed por Kubanoj estas ĉefe malÄojo", ili diras. Al ili do plaĉas la fino de la embargo. "Homoj havas nenion", diras Tichler. Li vidis muzikistojn rigardadi la lubrikoleo-flakonojn kiujn li estis kunportintaj por la Åovpeco de sia trombono. "Mi ĉion donis for. En Nederlando mi tuj povas aĉeti novajn. Ili ne."
Jean-Claude Robinet (52-jara) antaŠdek kvin jaroj venis unuafoje en Kubon. Kiel posedanto de trinkejo en Bruselo, li estis invitita de la rumdistilejo Havana Club por vizito. La Belgo, jam ĉiam fascinita de Kubo, kaptis la okazon.
"Mi venis kun romantika rigardo", li diras. "La familiara bildo: la aÅtoj, la muziko, nenie reklamÅildoj sur la stratoj."
Lia bildo ÅanÄiÄis kiam li ekhavis Kubanan amikinon en Belgio. Dum kvar jaroj, ili proksimume ses fojojn iris al Kubo. Ili gastloÄis ĉe Åia familio en Alamar, periferia kvartalo de Havano, kie malofte venas turistoj. Tie Robinet vidis la malriĉecon en kiu multaj Kubanoj vivas, kaj li ankaÅ malkovris la ĉarmon de la senhasta vivo. Havi tempon por fari Åercojn, por danci, por flirti. "Kubanoj estas popolo inventema, pozitiva. Okazas apenaÅ perforto, malgraÅ tio ke la homoj posedas malmulton."
La paradoksojn li nomas "sociologie interesaj": ke Kubanoj estas afablaj al Usonanoj, malgraŠla streĉiteco kun Usono. Kaj ke ili estas entreprenemaj, malgraŠeĉ kvindek jaroj da komunismo.
Nun Robinet unuafoje en kvin jaroj estas reveninta. Li partoprenas en la Äojo de Kubanoj pri la fino de la embargo. Eksterlandanojn kiuj volas ke Kubo restas kiel Äi estas, dum ili hejme Äuas la lukson de la kapitalismo, tiujn li trovas "pli ol iomete hipokritaj".
Li ne timas ke Kubo iÄas miniatur-versio de Usono. Por tio la Kubanoj estas multe tro memdecidaj kaj naciismaj. "Homoj volas progreson, sed ili ne forvendos sin."
Cynthia Johnson (59-jara) promenas kun sia edzo Ronnie (59) kaj filo Alan (30) tra la malnova centro de Havano. "Mi Äojas ke ni estas ĉi tie jam antaÅ la hordoj da Usonanoj," Åi diras. Johnson ridas: la familio mem venas el Usono, el Chicago.
Ili estas en Kubo por ĵaz-festivalo. Ili venis per grupvojaÄo, sub masko de kultura interÅanÄo. "Per tio ni en Usono povis peti specialan vizon", rakontas Cynthia. "La festivalo estas senkulpigo por ekkoni Kubon."
Ĉiujare proksimume cent mil usonanoj vizitas Kubon, malgraÅ la embargo. Iuj iras per kulturaj aÅ edukaj interÅanÄoj, kiel la Johnson-oj. Sed la plejmulto venas kontraÅleÄe. Ili vojaÄas tra Kanado, Meksiko aÅ la Bahamoj al la malpermesita lando.
La Kuba dogano kunlaboras. Ĉe Usonanoj ili ne stampas ties pasportojn, sed apartan pecon da papero. Tiel turistoj hejmen-venante evitas monpunon kiu en Usono pri senpermesa vizito al Kubo sumiÄas je: teorie 250.000 dolaroj kaj dek jaroj en prizono (en la praktiko ofte 7500 dolaroj kaj ne prizono).
Ronnie Johnson antaÅvidas ke baldaÅ el ĉiaj Usonaj urboj venos flugoj al Kubo. Nun estas nur flugoj el Miami, la hejmbazo de multaj Kubaj-Usonaj enmigrintoj. Tiuj jam havis permeson de Obama por senlime vojaÄi, kondiĉe ke ili en Kubo elspezas ne pli ol 179 dolarojn tage.
Ronnie timas ke en Kubo ankoraÅ mankas sufiĉa infrastrukturo por torentoj da Usonanoj. Cynthia relativigas: "Versajne la plimulto da Usonanoj restos kviete en la marbordaj feriejoj, same kiel en Meksiko." Filo Alan ankoraÅ ne sciis multe pri Kubo. "Mi vidas ĉi tie ke la embargo forte trafas ordinarajn homojn," li diras. "Äœi estis celita por dolorigi la registaron, sed estas la loÄantaro kiu suferas pro Äi."
Tamen la familio Johnson nenie renkontis kontraÅ-usonismon. Patro Ronnie prenas sian ciferecan fotilon kaj montras bildon de Kuba kaj Usona flagoj, kiuj kune pendis de balkono. Cynthia rakontas ke dum la pasintaj tagoj multaj Kubanoj alvokis ilin: "Americanos?"
Se ili tiam kapjesis, venis la reago: "Yeah! Obama!"