fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/01/25/de-tesla-van-de-zweedse-politiek-2-a1589728
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
La ‘Tesla’ de la Sveda politiko
Novulo Wernstedt volas la demokration reformi. Li volas doni al la civitanoj veran decidpovon.
NRC 25 januaro 2018
Fare de nia korespondanto
Caroline de Gruyter
en Stokholmo
Iun tagon juna Svedo enÅaltis la televidon. Li ektroviÄis meze en politika parolprogramo en kiu la socialisma ĉefministro Stefan Löfven kaj ties antaÅulo, la konservativa Fredrik Reinfeldt, ambaÅ estis demandataj: "Kio estas via vizio por la venontaj dudek jaroj?" Reinfeldt respondis ke post dudek jaroj, verÅajne ĉiu devas labori Äis pli alta aÄo. Löfven diris ke li volis aranÄi, ke la senlaboreco tiam estus pli malalta.
Hm! pensis la juna Svedo, Michael Wernstedt: kia manko de ambicio, ĉu tio ne povas pli bone?
Intertempe Wernstedt, ido el la fama familio Wallenberg (lia praonklo estis la Sveda diplomato kiu dum la Dua Mondmilito savis la vivon de miloj da Judoj en Hungario, kaj poste malaperis senspure), fondis novan politikan partion en Svedio: Initiativet-on. En septembro estos elektoj, por la parlamento kaj la urba konsilantaro.
Sur Facebook Initiativet havas, de post la prezentado en decembro, apenaÅ du mil partianojn. Ĉar ankoraÅ ne ekzistas programo, diras Wernstedt. Kaj tio estas konscia: la partio nur en decembro komenciÄis, per 'workshops' ĉie en la lando. La ideo estas, ke civitanoj iras al tiuj kunvenoj kaj kundiskutas; ankaÅ interrete. Ili, civitanoj, kaj ne la parti-gvidantaro, determinas per temo la programon por la nova partio.
Reago al dekstraj popolistoj
Por certigi, ke la aktivado ne iras en ĉiujn direktojn, la partio fiksis ses ‘valorojn’: kuraÄon, malfermecon, kompaton, optimismon, kunlaboradon kaj agopretecon. Wernstedt, kiu kun sia amiko kaj 48 aliuloj loÄas en malnova, renovigita hotelo en Stokholmo, konfesas ke ne estas simple atingi la elektosojlon de 4 procentoj. La lasta partio kiu sukcesis tion, estis la dekstra-popolista ‘Svedio-Demokratoj’. Ekde tiu partio en 2010 alvenis en la parlamenton, la diskurso konsiderinde flankenÅoviÄis dekstren. La partio nun estas la tria plej granda de Svedio. Wernstedt (35) pro tiuj dekstraj popolistoj eniris en la politikon. Li ne rigardas ilin kiel malamikon. Ili Åajnas doni al li Äuste energion. "La popolistoj piedmalfermis la pordon por ni. La tagon kiam mi decidis fondi Initiativet-on, estis la novembra tago en kiu Trump gajnis la Usonajn elektojn. "
Wernstedt opinias, ke la hodiaÅa politika klaso havas malmulte da ideoj. "Ili povas paroli sole pri ekonomio. 'Ĉio estas OK', ili diras, vidu la malneta nacia produkto. La popolistoj estas la solaj, kiuj vere kontraÅas tion. Ili krias: 'Ĉio estas ne OK!' Ili pravas, sed havas ne solvon, volas returni la horloÄon. Reen al fermitaj limoj, konduti kvazaÅ ne ekzistas klimatÅanÄiÄo, meti ekster la pordon homojn kun aliaj religioj, kaj tiel plu. Mi nenion vidas en tio."
“Mi volus, ke ni fariÄos la Tesla[i] de la Sveda politiko.”
En tuta EÅropo civitanoj uzas popolistojn kiel rompilo por eksterigi la nunan politikan klason. Por popolismaj solvoj, multoj (ankoraÅ) malantaÅeniÄas. LaÅ Wernstedt, nek multaj Svedoj volas ke popolistoj gajnos potencon. "Homoj volas rigardi antaÅen, ne malantaÅen. Por solvoj, iu alia devas transpreni Äin de la popolistoj. Do mi en la politikon eniris."
La juristo Wernstedt Äis lastatempe kondukis la Wallenberg-fonduson, kiu trejnas junajn homojn por gvidantaj pozicioj. Li naskiÄis kun ora kulero en la buÅo. Sed: "Mi ne estas elitista. Mi Äuste volas doni voĉon al homoj." Li estis en Usono staÄanto en la Kongreso, kaj poste laboris iom da tempo en la Brita Parlamento. Pli da politika sperto li ne havas. Tamen Initiativet estas ne naiva eksperimento. La inspirfonto estis Alternativet[ii], nova partio en Danio, kiu estis fondita en 2014 kaj alvenis en la parlamenton. AnkaÅ Alternativet funkcias bottom-up: ne la gvidantaro preskribas vidpunktojn, sed la membroj. La ideo de workshops venas de Alternativet. La Danoj nun helpas Wernstedt-on organizi tiujn en Svedio.
Initiativet estas inspirita ankaÅ de Emmanuel Macron, kiu la Francan politikan establitan ordon kegle renversis, kaj fariÄis prezidento. Lia partio, En Marche, envolvis ankaÅ civitanojn ĉe la verkado de la partioprogamo: eĉ en malgrandaj vilaÄoj, homoj kunvenis por pritrakti gravajn temojn kiel ekzemple enmigradon, impostadon, sekurecon aÅ klimaton. AnkaÅ en AÅstrio – same kiel Danio, Francio kaj Svedio lando kun forta dekstra-popolista partio – estis en 2013 fondata tia partio: la Neos. Tiu estas nun la kvara partio de la lando, kun deputitoj en la nacia kaj la EÅropa Parlamento. Kion komune havas ĉiuj tiuj partioj? "Ni estas nek maldekstraj nek dekstraj, sed por-EÅropanaj, kaj volas pli bone ol la klasikaj partioj aÅskulti kion inter la loÄantaro gravas. Kaj ni provas adapti la demokration al la nuna tempo. Tio instigas homojn pli ol la timigado de la popolistoj." Se li fortiras voĉojn ĉe la Verduloj, li estas "10 procentoj" kontenta", se li faras tion ĉe la popolistoj, "100 procentoj".
Wernstedt momenton konsideris fariÄi membro de ekzistanta partio, kaj reformi tiun. Sed li ne havis ideon, kiu partio devus esti tio. "Vera reformo ofte venas de ekstere, ne de ene. Kiu prenis la aÅtomondon sur la Åovelilo? Tesla, kio ne venis el la aÅtomondo. Sen Tesla la kusenoj estus neniam skuataj. Mi volus, ke ni fariÄos la Tesla de la Sveda politiko."
La plej gravaj tri ‘grandaj temoj’ estas: la reformo de demokratio; la planedo kaj la medio; la estonto de la prospera socio kaj bonstato longedaÅra. Tiu lasta estas grava laÅ Initiativet: la plej granda kaÅzo de morto por Svedaj gejunuloj Äis 35-a jaraÄo estas memmortigo. Aliaj temoj estas enmigrado, edukado kaj la estonto de laboro. Enmigrado estas, same kiel en aliaj EÅropaj landoj, ekde 2015 tre sentema en Svedio. La debato estas tiel polarigita ke tiuj kiuj volas limigi enmigradon, estas nomataj ‘faÅistoj’. Kaj tiuj, kiuj defendas la rifuÄint-traktaton, estas formetataj kiel ‘maldekstraj islamo-amikoj’. "Ni bezonas konstruktivan debaton, ne pri identeco sed kun la faktoj en la mano, ĉe kio ĉiuj problemoj estos diskutataj tiel ke ni foje povu paroli pri solvoj", diras Wernstedt.
Precize tiel la AÅstraj Neos-membroj fine de 2012 verkis sian unuan partioprogramon, en kafejoj kaj loÄoĉambroj ĉie en la lando. Aliuloj partoprenis interrete. Kaj kiel dekstraj kaj ekstrem-dekstraj popolistoj en EÅropo interÅanÄas spertojn, tiel faras tiuj novaj demokratiaj partioj ankaÅ. Ili ĵus okazigis diskutadon en Londono. La Neos konfidence informis la novan Polan partion Nowoczesna (‘Moderna’), kiu estis fondita en 2015, donante al Äi indikojn, atentigojn. AnkaÅ estas kontaktoj kun la Svisa Operacio Libero, ne vera partio sed (intertempe) movado kiu ekde 2016 jam tri referendumojn gajnis de dekstraj popolistoj.
Estas rimarkinda ke dekstraj kaj maldekstraj popolistoj altiras multe pli da atento en la gazetaro ol la novaj ne-ekstremaj partioj. Initiativet nur estis menciata en Svedaj ĵurnaloj kiam la Usona gazeto The New Yorker estis skribinta grandan pecon pri Äi. Svedoj rakontas ke tio ja diferencis ĉe la fondado de ‘Svedio-Demokratoj’: frontpaÄaj novaĵoj, malfermo de televidaj ĵurnaloj, ĉie. Kaj poste tio ne plu haltis. Sed Wernstedt ne lasas senkuraÄigi sin. Eĉ Macron, li diras, estis en la komenco apenaÅ prenita serioze. "Kaj kion do diris Gandhi? Unue ili ignoras vin, tiam ili priridas vin, poste ili batalas kontraÅ vi, kaj fine vi gajnas."
[i] Tesla: vidu https://en.wikipedia.org/wiki/Tesla_Roadster_(2020)#Overview
[ii] Alternativet: vidu ankaÅ https://en.wikipedia.org/wiki/The_Alternative_(Denmark)