fonto:
laNederlanda ĵurnaloNRC
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/september/20/zeven-miljard-mobieltjes-1420256
tradukis ĝin (el la Nederlanda en Esperanton) Toon Witkam
Sep miliardoj da mobilfonoj
NRC 20 septembro 2014
Kiel povas okazi, ke ĉio ĉiam plimalboniÄas, sed ni tamen troviÄas en la plej favora situacio iam?
La mondo nuntempe Åajnas rapide malsupreniri. Unue estas la geopolitika dramo de ĉi tiu somero, la kanonoj en aÅgusto[i]. Kaj malantaÅ la obskuraj nuboj de MH17[ii], Ukrainio, Gaza, IÅœ kaj ebolo, kuÅas bedaÅrinde longedaÅraj tendencoj kiuj ankaÅ indikas la malÄustan direkton. Estas malfacile kredi, ke estontaj generacioj fartos pli bone. La spektakla kresko de la malegaleco en la mondo estas maltrankviliga. Ekzemple la 85 plej riĉaj personoj en la mondo posedas tiom kiom la 3½ miljardoj loÄantoj el la malsupra duono kune. AnkaÅ la fizika ÅarÄo estas neegale distribuita. Regi klimatÅanÄiÄon Åajne ne eblas, kaj Äuste la malriĉaj landoj suferas pro la efikoj de sekeco, Åtormoj kaj altiÄo de la marnivelo. Eĉ la intelektulmondo ne estas imuna kontraÅ la malprogreso. Rigardu ĉirkaÅ vin: oni ja scias kaj legas nun daÅre malpli!
La fizikaj metaforoj por tiu sinkanta sento trudas sin. Ĉi tiu malsupreniranta movo aspektas same neevitebla kiel la funkciado de la gravito. Mono, potenco, influo, altiras unu la alian kaj aglomeriÄas. Kaj la dua ĉefleÄo de la termodinamiko sugestas ke la malordo en la mondo nur pliiÄos. Aĵoj kadukiÄas, difektiÄas kaj perdiÄas.
Sed ankaÅ estas paradokso. Granda parto de la monda populacio vivas signife pli bone ol iliaj gepatroj kaj geavoj. AveraÄe oni vivas pli longe kaj pli sane, havas pli da libera tempo, povas aĉeti pli, kaj – malfacile kredi – spertas malpli da perforto. Tiu sento de progreso, kiel Äi estas konformigebla kun la sombra bildo de la ĵurnalpaÄoj?
Ni povas la paradokson formuli eĉ per matematika bildo. Kiu grafikaĵo kliniÄas je ĉiu punkto malsupren, kaj finfine tamen iras supren? La respondo estas simpla: la segildento. La kontinua descendo estas interrompita de esceptaj kaj tujaj eventoj kiuj faras diskretan salton supren.
Scienco kaj teÄ¥nologio estas la plej gravaj motoroj por tiuj saltoj supren. La historiaj ekzemploj abundas – de penicilino Äis aidoson-malakceliloj, de la necesejo Äis la mikro-ico. TeÄ¥nologia progreso faris multajn produktojn malmultekostaj, tiel ke oni eĉ ĉe stagnaj enspezoj povas al si permesi pli. Tio koncernas ĉiutagajn aĉetendaĵojn kaj luksaĵojn kiel larÄekran-televidoj kaj komputiloj.
La plej bonan ekzemplon de tia transformpova teÄ¥nologio ni laÅlitere preskaŠĉiuj portadas ĉe ni. Äœi estas la impona escepto al la leÄo de la neegala distribuo. KvazaŠĉio en la mondo korelaciiÄas kun prospero, ĉu manÄaĵo, ĉu elektro, ĉu sanitaraĵoj, ĉu edukado, ĉu sano. Ĉio krom poÅtelefonoj.
Iam ĉi-somere la mondo trapasis gravan punkton. Ekzistas nun same multaj aktivaj mobilfon-abonoj kiel homoj sur ĉi tiu planedo, proksimume 7 miljardoj. Tio ankoraÅ ne signifas ke ĉiu mondcivitano havas mobilfonon, ĉar multaj personoj posedas plurajn aparatojn. Sed eĉ en Afriko la mobilfon-uzo estas ĉirkaÅ 70 procentoj, dum nur 2 procentoj de la homoj tie havas fiksan telefonlinion. La granda escepto estas Nord-Koreujo, kie malpli ol dek procentoj de la enloÄantoj estas per mobilfono atingebla.
Tiu nekredebla rekordo de 7 miliardoj da mobilfonoj estas des pli okulfrapa se oni konsciiÄas pri la fakto, ke daÅre estas ankoraÅ proksimume 2,5 miliardoj da homoj sen taÅgaj sanitaraĵoj, kaj 1,4 miliardoj sen aliro al elektro. Tiu lasta estas akra problemo, ĉar la ÅarÄado de telefonoj nun iÄis vivesenca.
La kresko antaŠĉio estas spektakla en la malalt- kaj mez-enspezaj landoj. La poÅtelefono do ankaÅ estas nomita donaco por disvolviÄo. La ekonomia valoro de mobilfono en Afriko estas pli alta ol kie ajn. En landoj kun malbonaj vojoj, malforta publika servo, mankhava sanzorgo kaj edukado, la telefono fariÄis anstataÅanto por ĵurnalo, bankokarto kaj pasporto. TekstmesaÄoj memorigas homojn engluti siajn medikamentojn aÅ iri al la lernejo. Telefonminutoj iÄis universala valuto kaj metis tradiciajn bankojn eksterluden. Telekomunikado helpas homojn pagi siajn impostojn kaj fari ekzamenon. Kaj eĉ se la efiko de sociaj amaskomunikiloj dum la jam delonge velkinta Araba printempo probable tro roze estas prezentita, mobilfon-teÄ¥nologio ludas decidan rolon en la antaÅenigo de civitana partoprenado. Homoj estas instigataj voĉdoni kaj raporti korupton.
Kiel ĉiu teÄ¥nologia revolucio ankaŠĉi tiu havas siajn ombrajn flankojn. Big Brother kunaÅskultas, kaj ne ĉiu havas sammaniere aliron al la interreto. En la kvindek malplej evoluintaj landoj, 90 procentoj ne havas larÄkapacitan konekton. Sed eĉ unu sola smart phone en fora vilaÄo, ofte havebla por malpli ol 100 eÅroj, povas plenumi mirindaĵojn, se konektita al la interreto.
La sep miliardoj mobilfonoj ne estis sur la frontopaÄo[iii], sed la realigo de universala konektado per ili povus foje iÄi la granda kaj bona novaĵo de nia epoko.
Robbert Dijkgraaf estas direktoro de la Institute for Advanced Study en Princeton (Usono) kaj profesoro ĉe la Universitato de Amsterdam.
[i] aÅgusto 2014
[ii] la 17-an de julio 2014 super Ukrainio paffaligita aviadilo de Malaysia Airlines, en kiu pereis 298 homoj
[iii] de la ĵurnalo NRC de 20 septembro 2014